Dhoma Amerikane dhe Komiteti i Punes dhe Etikes i shpjegojnë anëtarëve
Leja e lindjes dhe pushimet vjetore, cfarë thotë Kodi i Punës
Dhoma Amerikane e Tregtisë dhe Komiteti i Punës & Etikësi kanë shpjeguar anëtarëve të AmCham, se si duhet ta lexojnë Kodin e Punës, kur duhet të trajtojnë lejen vjetore, lejen e lindjes apo dhe procedurat e birësimit që janë të parashikuara në Kod.
Trajnimi i ofruar nga Av. Aidi Milo dhe Av. Edita Poro, nga Deloitte Albania është fokusuar në çështje si trajtimi i lejes së lindjes si dhe ngjashmëritë dhe veçoritë me lejen e birësimit duke hedhur një vështrim edhe mbi përllogaritjet sipas ligjit. Gjatë trajnimit është shpjeguar në detaje, se sa ditë pushim i takon gruas kur merr lejen e lindjes, nëse dëshiron të marrë gjithë ditët e lejueshme në Kodin e Punës të cilat janë 365 ditë në total ose 390 për gratë që kanë më shumë se një fëmijë. Mjaft interesant ka qënë edhe shpjegimi mbi mënyrën se si llogariten pagesat nëpërmjet sigurimeve shoqërore për ditët e punësimit.
Pushimet vjetore të pagueshme dhe
koncepti mbi ligjin dhe mbi mënyrën se si merret kjo leje, janë trajtuar gjatë
trajnimit. Një pjesë mjaft e diskutueshme në takim ka qënë edhe neni 93, i Kodit të Punës i cili specifikon se “Pushimi vjetor
duhet të jepet gjatë vitit të punës deri në përfundimin e tremujorit të fundit
të vitit pasardhës, por ai kurrë nuk duhet të jetë më pak sesa një javë
kalendarike e pandërprerë”
Ideja është
që shumë shpesh punonjësit kërkojnë të marrin leje vjetore për më pak se një
javë kalendarike. Kjo ndodh sepse ose ata duan të kujdesen për çështje
personale ose të përdorin këtë leje të paguar për t’u bërë ndërmjet pushimeve
publike dhe fundjavave ose për fundjavat më të gjata bazuar në nevojat e tyre.
Kjo është në kundërshtim me dispozitën e lartpërmendur të kodit të punës dhe
punëdhënësit përballen me gjobat e vendosura nga Inspektorati i Punës.
Kodi i Punës nuk parashikon asnjë lloj tjetër të
lejes së paguar për detyrime personale ose raste urgjente siç parashikohet në
Legjislacionin e Ligjit të Punës së Kosovës për shembull në rastin e Dhurimit
të Gjakut. Kjo detyron që punonjësit të paraqesin kërkesa tek Punëdhënësit e
tyre për pushime ditore të zbritura nga ditët e tyre të pushimit të paguar
vjetor, përndryshe ata do të duhet ta marrin këtë si një leje të papaguar.
Ekzistojnë gjithashtu raste që ndërmarrjet
ndërkombëtare, bazuar në paketat e tyre nxitëse dhe politikat e brendshme, u
japin disa ditë shtesë pushimi të paguar punonjësve për raste urgjente, por kjo
mbetet në diskrecionin e kompanive.
Punëdhënësi ka detyrimin ligjor të regjistrojë
ditët e pushimit vjetor të paguar në regjistrin e punonjësve, siç përcaktohet
në kodin e punës. Në rast se Inspektorati i Punës, gjatë procesit të
inspektimit të punëdhënësit, identifikon se në regjistrin e punëmarrësit janë
regjistruar ditët e pushimit të paguar të punonjësve të konsumuar më pak se një
javë kalendarike të pandërprerë (ose më pak se 5 ditë pune radhazi),
punëdhënësi është subjekt i gjobave administrative (gjobave) edhe pse pushimi
mund të ishte dhënë me kërkesë të punonjësve.
Pushimi i lehonisë / Pushimi prindëror
Gratë
shtatzëna nuk lejohen të punojnë:
• 35 ditë para lindjes së një fëmije – kjo
periudhë zgjatet në 60 ditë kur shtatzëna po lind më shumë se një fëmijë dhe
• 63 ditë pas lindjes së një fëmije.
Pas 63 ditësh gruaja do të vendosë vetë nëse ajo
do të vazhdojë punën ose lejen e lehonisë. Nëse vendos të kthehet në punë,
derisa fëmija të jetë një vjeç, ajo do të përfitojë nga:
• Pagimi 2 orë-ve pushim ose
• Ulja e orarit të punës, me një pagë të paguar
sikur punon 8 orë.
Në rast se gruaja vendos të vazhdojë të përfitojë nga pagesa të sigurimeve shoqërore:
• Ditët totale të pushimit të lehonisë janë 365
• Pushimi i lehonisë për më shumë se një fëmijë
është 390 ditë.
Burri / partneri ka të drejtë në 3 ditë pushimi të
paguara për një fëmijë, kur fëmija ka lindur.
Pushimi i
lehonisë
Pagesa shlyhet
nga ISSH dhe llogaritjet janë si më poshtë:
• 80% e mesatares ditore të bazës neto të
vlerësuar të dymbëdhjetë muajve të fundit duke filluar nga data e lindjes së
drejtë për kohëzgjatjen para lindjes dhe për 150 ditë të kalendarizuar pas
lindjes.
• 50% e mesatares ditore të bazës neto të
vlerësuar të dymbëdhjetë muajve të fundit nga data e duhur e lindjes deri në
pagesa për periudhën tjetër vijuese.
• Për të përfituar pagesën e pushimit të lehonisë
pas periudhës së parë 63 ditore, gruaja duhet të kishte paguar sigurimet
shoqërore për të paktën 12 muaj.
• Pas periudhës 63 ditore, e drejta për
përkujdesje ndaj fëmijëve është e vlefshme edhe për babanë / kujdestarin ligjor
nëse kjo e drejtë në asnjë rrethanë nuk mund të realizohet nga nëna.
Leja e birësimit
Në rast të
birësimit të fëmijës së porsalindur (deri në 1 vjeç), punonjësi ka të drejtë të
largohet si më poshtë:
• Pushimi i birësimit mund t’i ofrohet vetëm
njërit prej prindërve, duke adoptuar nënën / babanë.
• Leja e birësimit që i jepet birësuesit është
deri në 330 ditë duke filluar nga ditëlindja.
• Minimumi i 28 ditëve.
Mbrojtje e veçantë për gratë
Eshtë një fokus i veçantë i Kodit të Punës
mbrojtja e grave gjatë shtatëzanisë dhe me fëmijët.
• Përshtatja në mjedisin e punës (akti 104);• Pushoni çdo 3 orë jo më pak se 30 minuta
(akt. 54);
• Transporti i mallrave nuk lejohet (akti 55);
• Nuk mund të detyrohet të punojë ndërrime natën
(akt. 80)
• Nuk lejohet të punojë jashtë orarit (akti 90);
• Nuk lejohet të marrë përsipër punë të rrezikshme
(akti 104);
Praktika Problematike
• Ndërprerja e marrëdhënieve të punës gjatë shtatëzanisë dhe pushimit të
lehonisë nuk lejohet;
• Pushimi i lehonisë llogaritet për mandatin / vjetërsinë në punë me
punëdhënësin;
• Pushimi vjetor grumbullohet gjatë pushimit të lehonisë.
Pushimi prindëror
• Ndryshimet e ligjit që nga
viti 2015;
• Ndryshimi në llogaritjen e pagesës së pushimit të lehonisë;
• Pushime të papaguara;
• Jo më pak se 4 muaj;
• Mund të ndahet por jo më pak se një javë në një vit.
Kushtet e pushimit atëror
• Derisa fëmija të jetë 6 vjeç;
• Kjo leje është e ligjshme për punonjësit që punojnë për më shumë se një vit
në të njëjtin punëdhënës;
• Në rast të birësimit, leja prindërore mund të lejohet brenda 6 viteve, por jo
pasi fëmija të ketë mbushur moshën 12 vjeç;
• Për të gjitha sa më sipër është e nevojshme njoftimi paraprak dhe marrëveshja
me punëdhënësin.
Kujdesi për fëmijët e varur
• Në rast të kujdesit të nevojshëm për fëmijët e varur, punonjësi ka të drejtë
të përfitojë – 12 ditë pushim (pushim me pagesë);
• Për prindërit me fëmijë deri në 3 vjet, në rast sëmundjesh (raport mjekësor)
– 15 ditë (pushim me pagesë);
• Pushimi i jepet bashkëshortit që kujdeset në mënyrë efektive për fëmijën.
• Lënia është e transferueshme
Baza Ligjore
• Ligji Nr. 7961, datë 12.7.1995 “Kodi i Punës i Republikës së
Shqipërisë”, i rregulluar;
• Ligji Nr. 7703, datë 11.05.1993 “Për letrat me vlerë sociale për
Republikën e Shqipërisë” të rregulluar;
• Vendimi i Këshillit të Ministrive nr. 634, datë 15.7.2015 “Për miratimet
e rregulloreve” “Për paraqitjen e masave për sigurinë dhe shëndetin
në mjediset e punës për gratë shtatzëna dhe nënat e reja”;
• Vendimet e Këshillit të Ministrive nr. 207, datë 09.05.2020 “Për
specifikimin e punëve të vështira ose të rrezikshme”, rregulluar.
